Trong một động thái gây chấn động thương mại quốc tế, Tổng thống Donald Trump vừa công bố quyết định áp thuế đối ứng 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Quyết định này nằm trong chiến lược “America First” nhằm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ và bảo vệ các ngành sản xuất nội địa. Bài viết này sẽ phân tích những tác động của việc Tổng thống Donald Trump áp thuế đối ứng 46% lên Việt Nam.
Chi tiết quyết định áp thuế
Quan hệ thương mại Mỹ-Việt đã có nhiều bước tiến đáng kể kể từ khi bình thường hóa vào năm 1995. Tuy nhiên, sự mất cân đối trong cán cân thương mại và các cáo buộc về hàng hóa Trung Quốc “đội lốt” hàng Việt Nam đã tạo ra căng thẳng trong mối quan hệ này.
Các mặt hàng bị áp thuế
Theo thông báo từ Nhà Trắng, mức thuế đối ứng 46% sẽ được áp dụng cho phần lớn hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, trọng tâm vào các mặt hàng:
- Dệt may và giày dép (chiếm khoảng 35% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ)
- Đồ nội thất và gỗ (chiếm khoảng 8%)
- Điện tử và linh kiện (chiếm khoảng 25%)
- Thủy sản (chiếm khoảng 7%)
Lộ trình thực hiện
Quyết định này sẽ được triển khai theo lộ trình 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1 (Tháng 5/2025): Áp dụng mức thuế đối ứng 20% cho hàng dệt may và giày dép
- Giai đoạn 2 (Tháng 7/2025): Nâng lên 30% và mở rộng sang điện tử, đồ gỗ
- Giai đoạn 3 (Tháng 10/2025): Đạt mức thuế đối ứng tối đa 46% trên toàn bộ danh mục
Lý do được Trump đưa ra
Trong bài phát biểu tại Nhà Trắng, Trump đã đưa ra các lý do chính:
- Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam đạt 118 tỷ USD trong năm 2023
- Cáo buộc Việt Nam làm “cửa hậu” cho hàng Trung Quốc tránh thuế
- Bảo vệ công ăn việc làm cho người dân Mỹ
- Thúc đẩy các công ty Mỹ đưa sản xuất về nước
So sánh với chính sách thuế đối với các nước khác
Mức thuế đối ứng 46% tương đương với mức Trump áp dụng cho Trung Quốc, cao hơn mức 10-25% áp dụng cho Canada và Mexico. Điều này cho thấy Mỹ đang xếp Việt Nam vào nhóm đối tác thương mại “cần giám sát chặt chẽ”, cùng với Trung Quốc.
Nguyên nhân dẫn đến quyết định
Thâm hụt thương mại Mỹ-Việt
Thâm hụt thương mại Mỹ-Việt tăng mạnh từ 25 tỷ USD năm 2015 lên 118 tỷ USD năm 2023. Mặc dù con số này chỉ bằng 1/5 so với thâm hụt với Trung Quốc, nó vẫn là một trong những thâm hụt lớn nhất của Mỹ với một đối tác thương mại.
Chính sách “America First” của Trump
“America First” là trụ cột trong chính sách kinh tế của Trump, nhằm:
- Ưu tiên lợi ích kinh tế Mỹ trên hết
- Giảm thâm hụt thương mại với các đối tác
- Tái công nghiệp hóa nền kinh tế Mỹ
- Bảo vệ việc làm cho công dân Mỹ
Áp lực từ các ngành sản xuất Mỹ
Các hiệp hội ngành nghề tại Mỹ như Hiệp hội Dệt may Hoa Kỳ (NCTO) và Liên đoàn Sản xuất Quốc gia (NAM) đã liên tục gây áp lực lên chính quyền Trump, cáo buộc hàng Việt Nam được bán phá giá và hưởng lợi từ các chính sách hỗ trợ xuất khẩu.
Mối quan hệ với chiến lược thương mại đối với Trung Quốc
Quyết định này không thể tách rời khỏi cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Sau khi áp thuế đối ứng lên hàng Trung Quốc, nhiều công ty đã chuyển dây chuyền sản xuất sang Việt Nam. Trump cáo buộc đây là hình thức “lách thuế” và Việt Nam đang trở thành “Trung Quốc thứ hai” trong thương mại với Mỹ.
Tác động đến nền kinh tế Việt Nam
Ảnh hưởng đến GDP và tăng trưởng
Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, việc áp thuế đối ứng 46% có thể làm giảm 0,8-1,2% GDP của Việt Nam trong năm 2025-2026. Xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 25% tổng xuất khẩu của Việt Nam, tương đương 20% GDP cả nước.
Các ngành chịu tác động nặng nề nhất
Ngành dệt may và da giày sẽ chịu tác động nặng nề nhất với khoảng 2,5 triệu lao động. Các doanh nghiệp điện tử như Samsung, Intel cũng sẽ phải đối mặt với sự sụt giảm đơn hàng và doanh thu.
Tác động đến tỷ giá và lạm phát
Áp lực lên tỷ giá VND/USD sẽ gia tăng do:
- Giảm nguồn thu ngoại tệ từ xuất khẩu
- Nhà đầu tư nước ngoài có thể giảm đầu tư vào Việt Nam
- Dự trữ ngoại hối có thể giảm
Ngân hàng Nhà nước có thể phải can thiệp để ổn định tỷ giá, tuy nhiên điều này có thể tạo áp lực lạm phát trong nước.
Ảnh hưởng đến việc làm và thu nhập
Ước tính có khoảng 400.000-500.000 lao động có thể bị ảnh hưởng trực tiếp trong ngắn hạn, chủ yếu trong các ngành xuất khẩu chủ lực. Thu nhập bình quân của người lao động trong các ngành này có thể giảm 10-15% do giảm đơn hàng và giờ làm việc.
Tác động đến doanh nghiệp xuất khẩu
Các doanh nghiệp dệt may, đồ gỗ, điện tử
Các doanh nghiệp như Vinatex, TNG, Việt Tiến trong ngành dệt may; Trường Thành, Scansia Pacific trong ngành gỗ; Samsung, Intel trong điện tử sẽ đối mặt với:
- Giảm đơn hàng từ đối tác Mỹ
- Chi phí gia tăng để duy trì thị phần
- Cạnh tranh gay gắt với các nước khác như Bangladesh, Indonesia
Nike và Adidas, hai thương hiệu lớn có chuỗi cung ứng tại Việt Nam, đã bày tỏ lo ngại về quyết định này và đang xem xét điều chỉnh chiến lược mua hàng.
Chi phí gia tăng và khả năng cạnh tranh
Để duy trì thị phần tại Mỹ, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải:
- Giảm giá bán để bù đắp thuế quan
- Cắt giảm chi phí sản xuất
- Đầu tư công nghệ để tăng năng suất
Tuy nhiên, với biên lợi nhuận mỏng (thường chỉ 5-8%), nhiều doanh nghiệp sẽ không thể hấp thụ toàn bộ chi phí thuế quan mới.
Tác động đến chuỗi cung ứng
Chuỗi cung ứng toàn cầu với Việt Nam là mắt xích quan trọng sẽ bị xáo trộn. Các tập đoàn đa quốc gia như Apple đang xem xét đa dạng hóa cơ sở sản xuất, với một phần chuyển sang các nước như Ấn Độ, Indonesia và Malaysia.
Phản ứng từ chính phủ Việt Nam
Bộ Ngoại giao Việt Nam đã ra tuyên bố bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về quyết định của Mỹ, nhấn mạnh rằng việc áp thuế không phù hợp với tinh thần đối tác toàn diện Việt-Mỹ. Chính phủ đã đưa ra các biện pháp:
- Thành lập tổ công tác liên ngành đặc biệt
- Tiến hành đàm phán thương mại khẩn cấp với Mỹ
- Chuẩn bị các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu
- Xem xét đưa vụ việc ra WTO nếu không đạt được thỏa thuận
Bộ Công Thương cũng đang đẩy mạnh các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường mới và đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu.
Tác động của việc áp thuế đối ứng 46% đến người Việt sống tại Mỹ
Việc Tổng thống Trump áp thuế đối ứng 46% lên hàng hóa Việt Nam sẽ ảnh hưởng đến người Việt sống tại Mỹ qua nhiều khía cạnh:
Ảnh hưởng đến giá cả hàng Việt Nam
Người Việt tại Mỹ thường có xu hướng tiêu thụ các sản phẩm từ Việt Nam như:
- Thực phẩm Việt Nam (gạo, gia vị, đồ khô, đồ hộp)
- Đồ thủ công mỹ nghệ
- Quần áo và các mặt hàng dệt may truyền thống
Với mức thuế đối ứng 46%, giá các sản phẩm này sẽ tăng đáng kể, làm giảm khả năng tiếp cận của cộng đồng người Việt với các sản phẩm quê hương.
Tác động đến doanh nghiệp người Việt tại Mỹ
Nhiều người Việt tại Mỹ làm chủ các doanh nghiệp nhập khẩu và phân phối hàng Việt Nam như:
- Các cửa hàng tạp hóa châu Á
- Nhà hàng Việt Nam (nhập khẩu nguyên liệu)
- Công ty nhập khẩu và phân phối hàng Việt
Thuế quan cao sẽ:
- Làm tăng chi phí đầu vào
- Giảm biên lợi nhuận
- Buộc phải tăng giá bán, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh
- Có thể dẫn đến đóng cửa doanh nghiệp trong trường hợp xấu
Ảnh hưởng đến việc làm của người Việt tại Mỹ
Nhiều người Việt làm việc trong các lĩnh vực liên quan đến thương mại Việt-Mỹ:
- Công ty xuất nhập khẩu
- Kho vận, logistics
- Bán lẻ và phân phối hàng Việt Nam
Khi thương mại giảm sút, việc làm trong các lĩnh vực này cũng bị ảnh hưởng tiêu cực, có thể dẫn đến cắt giảm nhân sự hoặc giảm giờ làm.
Ảnh hưởng đến kiều hối
Nhiều người Việt tại Mỹ thường xuyên gửi tiền về Việt Nam cho gia đình. Nếu nền kinh tế Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề do thuế quan, đồng Việt Nam có thể mất giá, khiến giá trị thực của kiều hối giảm sút. Điều này có thể tạo áp lực lên người Việt tại Mỹ phải gửi nhiều tiền hơn để duy trì mức sống cho người thân ở quê nhà.
Ảnh hưởng đến quan hệ gia đình xuyên quốc gia
Nhiều gia đình Việt kiều có các mối quan hệ kinh doanh xuyên biên giới, như:
- Đầu tư vào doanh nghiệp gia đình tại Việt Nam
- Hợp tác kinh doanh với người thân ở Việt Nam
- Nhập khẩu hàng từ doanh nghiệp của người thân
Thuế quan cao sẽ gây khó khăn cho các hoạt động kinh doanh này, ảnh hưởng đến thu nhập và mối quan hệ gia đình.
Tác động tích cực tiềm ẩn
Mặc dù phần lớn là tác động tiêu cực, việc áp thuế cũng có thể tạo ra một số cơ hội:
- Khuyến khích sản xuất tại Mỹ: Một số doanh nghiệp người Việt có thể chuyển từ nhập khẩu sang sản xuất tại Mỹ
- Đa dạng hóa nguồn cung: Tìm kiếm sản phẩm thay thế từ các quốc gia không bị áp thuế cao
- Cơ hội mới trong vai trò trung gian: Một số người Việt có thể trở thành cầu nối giúp doanh nghiệp Việt Nam tìm kiếm giải pháp “lách” thuế hợp pháp thông qua các nước thứ ba
Ảnh hưởng đến vị thế cộng đồng
Cộng đồng người Việt tại Mỹ (khoảng 2,2 triệu người) có thể đối mặt với thách thức trong việc vận động hành lang chống lại thuế quan cao. Tùy thuộc vào phản ứng của chính phủ Việt Nam và mức độ căng thẳng thương mại, việc này có thể tạo áp lực lên vị thế của cộng đồng người Việt trong xã hội Mỹ.
Tóm lại, mức thuế đối ứng 46% sẽ tác động đa chiều đến đời sống kinh tế và xã hội của người Việt tại Mỹ, đặc biệt là những người có liên quan trực tiếp đến thương mại Việt-Mỹ hoặc tiêu dùng nhiều sản phẩm từ Việt Nam.
Xem thêm: Tổng thống Donald Trump sẽ bãi bỏ Sở Thuế vụ (IRS) và Thuế thu nhập liên bang?
Triển vọng quan hệ thương mại Mỹ-Việt
Trong ngắn hạn, quan hệ thương mại Mỹ-Việt sẽ trải qua giai đoạn khó khăn. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định rằng hai bên có thể đạt được thỏa thuận, vì:
- Việt Nam là đối tác chiến lược quan trọng của Mỹ tại châu Á
- Mỹ cần Việt Nam trong chiến lược đối phó với Trung Quốc
- Các tập đoàn lớn của Mỹ đang đầu tư tại Việt Nam (Apple, Intel)
- Cả hai nước đều có lợi ích trong việc duy trì quan hệ thương mại ổn định
WTO và các tổ chức quốc tế có thể đóng vai trò trung gian hòa giải. Việt Nam có quyền khiếu nại lên WTO nếu cho rằng mức thuế đối ứng 46% là không công bằng và vi phạm các quy tắc thương mại quốc tế.
Kết luận
Quyết định áp thuế đối ứng 46% của Trump đặt nền kinh tế Việt Nam trước thách thức lớn, đặc biệt là các ngành xuất khẩu chủ lực. Tuy nhiên, đây cũng có thể là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Chính phủ Việt Nam cần tiếp tục đàm phán với Mỹ để đạt được thỏa thuận công bằng, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn này. Về phía doanh nghiệp, việc đa dạng hóa thị trường và nâng cao giá trị gia tăng là chiến lược sống còn trong bối cảnh mới.
FAQs
- Quyết định áp thuế đối ứng 46% của Trump sẽ ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa tại Mỹ như thế nào?
Giá hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam tại Mỹ dự kiến sẽ tăng 20-30%, tùy thuộc vào khả năng hấp thụ chi phí của nhà sản xuất và nhà nhập khẩu. Người tiêu dùng Mỹ sẽ phải trả giá cao hơn cho các mặt hàng như quần áo, giày dép, đồ gỗ và điện tử, vốn có nguồn cung lớn từ Việt Nam. - Doanh nghiệp Việt Nam có thể làm gì để giảm thiểu tác động từ việc áp thuế đối ứng?
Doanh nghiệp Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tận dụng các FTA hiện có, nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm, cải tiến công nghệ sản xuất, và xem xét khả năng chia sẻ gánh nặng thuế quan với đối tác Mỹ thông qua đàm phán lại hợp đồng. - Có khả năng nào Việt Nam và Mỹ đạt được thỏa thuận để giảm hoặc hủy bỏ mức thuế này?
Có khả năng hai bên sẽ đạt được thỏa thuận để điều chỉnh mức thuế đối ứng, đặc biệt nếu Việt Nam cam kết: (1) Giảm thâm hụt thương mại bằng cách tăng nhập khẩu từ Mỹ; (2) Tăng cường kiểm soát hàng Trung Quốc “đội lốt”; (3) Mở cửa thị trường dịch vụ tài chính, viễn thông cho các công ty Mỹ; và (4) Tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. - Các FTA khác của Việt Nam có thể giúp bù đắp thiệt hại từ thuế quan của Mỹ không?
Các FTA như EVFTA, CPTPP, RCEP có thể giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường mới với thuế suất ưu đãi, từ đó bù đắp một phần thiệt hại từ thị trường Mỹ. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi thị trường đòi hỏi thời gian và nguồn lực đáng kể, đồng thời các thị trường này có yêu cầu cao về chất lượng và tiêu chuẩn kỹ thuật.
Thinksmart Insurance